COVID-19 en heropening van scholen

Landen zoals China, Denemarken, Japan en Noorwegen hebben onlangs hun scholen heropend en steeds meer Europese landen kondigen aan de komende weken of maanden de scholen te willen heropenen. Op 23 april organiseerde McKinsey een Webinar gericht op drie vragen die schoolsystemen in overweging moeten nemen bij het openen van scholen: wanneer kunnen scholen open, voor wie, en welke gezondheids- en veiligheidsmaatregelen moeten in acht worden genomen bij het openen van de scholen? Dit blog geeft een overzicht van de belangrijkste punten en de lessen die we geleerd hebben van de Webinar (de originele versie is hier), aangevuld met informatie uit het nationale en internationale nieuws.

Wanneer kunnen scholen weer open? Vier punten om rekening mee te houden.

McKinsey introduceerde onlangs een vijf- stappenmodel voor het plannen van onderwijs tijdens een pandemie. De derde stap betreft de heropening van scholen en benoemt vier onderling thema’s die in overweging moeten worden genomen:

1) Risico’s voor de volksgezondheid

Beleidsmakers moeten in hun overweging over de heropening van scholen een inschatting moeten maken van gezondheidsrisico en de infectiegraad onder studenten, schoolpersoneel en de bredere gemeenschap. Hoewel kinderen naar verwachting een lager risico hebben op het oplopen van het virus en mildere symptomen lijken te hebben, blijft het onduidelijk in hoeverre kinderen een rol spelen in de verspreiding van het virus. Er moet in het bijzonder aandacht worden besteed aan oudere leraren en leraren met een zwak immuunsysteem: kunnen ze andere taken krijgen waarbij minder contact met kinderen mogelijk is? Bijvoorbeeld in de planning van de schoolweek, of het ondersteunen van ouders in thuisonderwijs?

2) Effect van schoolsluiting op de economie

De sluiting van scholen heeft effect op de economie wanneer ouders minder kunnen werken als ze hun kinderen onderwijs moeten geven. De mate waarin ouders in staat zijn om voltijds te werken, en hiervoor afhankelijk zijn van de opening van scholen is een tweede factor die relevant is in de overweging over het openen van scholen. Met name voor ouders/verzorgers met jongere kinderen en ouders die geen partner, familie of vrienden hebben die voor opvang/thuisonderwijs kunnen zorgdragen is de heropening van kinderopvang en scholen nodig om weer te kunnen werken. Langdurige sluiting van scholen zal naar verwachting een domino-effect hebben op de economie voor die landen/regio’s of gebieden van de arbeidsmarkt waar werknemers (voltijds) werken, verzorging van het kind en thuisonderwijs niet kunnen combineren. Als de meeste ouders thuis kunnen werken en tegelijkertijd voor hun kinderen kunnen zorgen of toegang hebben tot alternatieve kinderopvang (familie, vrienden), kunnen scholen langer gesloten blijven.

3) Gevolgen voor het leren en welzijn van studenten

Frederic Panier (McKinsey) verwees naar de noodzaak van een ‘’education reopening readiness dashboard’’ waarmee beleidsmakers systematisch informatie over een aantal variabelen kunnen verzamelen die relevant zijn in de besluitvoering over het openen van scholen: de huidige status van de virusverspreiding, de kwaliteit van online/thuis onderwijs, potentiele leerachterstanden tijdens de sluiting van scholen, welzijn van leerlingen en mate waarin ouders/leerlingen over ICT voor online leren beschikken. Een dergelijk dashboard moet de komende maanden regelmatig worden bijgewerkt om te beslissen of scholen kunnen worden heropend en de komende twee jaar open kunnen blijven, afhankelijk van de situatie rondom de COVID-19 pandemie.

Figuur 1. Voorbeeld van een education reopening readiness dashboard met illustratieve getallen

Bron: McKinsey and Company, Onderwijs Webinar, 23 april 2020

Andere aspecten die in de besluitvorming zouden moeten meewegen zijn mogelijke risico’s in de gezinssituaties van leerlingen die lang thuis zijn (stress, verwaarlozing). In sommige landen hebben scholen ook een rol in informatievoorziening over bijvoorbeeld hygiëne en virusverspreiding en krijgen leerlingen hun ontbijt en/of lunch op school. Als landen/scholen deze informatie en/of diensten niet op afstand kunnen leveren, is er een grotere noodzaak om scholen eerder te openen.

4) Gezondheids-en veiligheidsmaatregelen

Het laatste thema voor de besluitvoering over heropening van scholen, is de mate waarin scholen in staat zijn om de gezondheid van personeel en studenten te waarborgen en de spreiding van het virus te beperken. De infrastructuur in de school, beschikbare budget om bijvoorbeeld spatschermen te installeren, vervoer van leerlingen en leerkrachten naar de school, en nalevingsbereidheid van leerlingen, ouders en personeel zijn allemaal voorwaardelijk voor een veilige opening waarbij de infectieratio beperkt blijft. Een goede monitoring is nodig om hier zicht op te hebben, ook voor de toekomst.

Vier manieren om opnieuw te openen

Tijdens het Webinar werden de volgende 4 scenario’s uitgelicht:

1) Geen heropening van scholen voor het einde van het huidige schooljaar.

2) Heropening voor bepaalde groepen van leerlingen; Leerlingen met grotere kans op leerachterstanden; kwetsbare studenten (speciaal onderwijs); en kinderen van ouders met een vitaal beroep.

3) Heropening voor bepaalde klassen of onderwijsniveaus: zo kunnen landen ervoor kiezen om alleen basisscholen of middelbare scholen te openen. Veel landen hebben ervoor gekozen middelbare scholen te heropenen met de aanname dat het moelijker is voor de jongere kinderen om afstand te bewaren.

4) Heropening van een selectie van leerjaren. Enkele landen (zoals Duitsland) hebben overwogen om alleen voor de eindexamenjaren te openen.

Veiligheids- en gezondheidsmaatregelen

De volgende maatregelen werden genoemd als relevant voor het heropening van scholen. 

Fysieke infrastructuur
Tijdens het Webinar zijn verschillende voorbeelden gepresenteerd van manieren om het schoolgebouw te herstructureren om de verspreiding van het virus te beperken: meer sanitaire voorzieningen die het handen wassen makkelijker maakt, reconstructie van klaslokalen waarin leerlingen weinig fysiek contact maken, vloermarkeringen die aangeven hoeveel afstand iedereen moet houden, het gebruik van meerdere zijingangen, en verminderde contactpunten door het beperken van wisselingen van klassen.

Planning en personeel
Om het contact tussen leerlingen te verminderen gaan veel landen over naar een gedeelde opening waarbij klassen worden gesplitst en leerlingen in kleinere groepen naar school gaan. Dat heeft consequenties voor de planning van de schoolweek en instructie waarbij een combinatie met thuisonderwijs nodig blijft. In de planning is ook aandacht nodig voor de werkdruk van leerkrachten en mogelijke gezondheidsrisico’s van (oudere) leerkrachten: zijn zij bereid en in staat zijn om weer met studenten in contact te komen. Leraren die een hoger gezondheidsrisico hebben zouden andere taken moeten/kunnen krijgen.

Leerlingenvervoer
Hoe reizen studenten en schoolpersoneel naar school? In sommige landen worden studenten per bus naar school vervoerd en dit vereist alternatief vervoer om fysiek contact tussen kinderen en volwassenen te beperken, bijvoorbeeld door kinderen in kleinere groepen in meerdere bussen te vervoeren. Dit heeft financiële gevolgen die in de onderwijsbegroting moeten worden meegewogen. Ook voor leerkrachten die bijvoorbeeld met het openbaar vervoer naar school toe moeten reizen moeten alternatieve vormen van vervoer worden georganiseerd.

Preventiebeleid in scholen
Om verspreiding van het virus in scholen te beperken zijn aanvullende preventieve maatregelen nodig. Verschillende landen vragen scholen om aanvullende maatregelen te implementeren zoals alle leerlingen meerdere malen per dag de handen te laten wassen, het zorgvuldig reinigen van oppervlakken, een temperatuurcontrole van leerlingen en leerkrachten, het dragen van maskers en het testen van leerlingen met gezondheidsklachten waarbij alle leerlingen naar huis worden gestuurd wanneer wordt geconstateerd dat de betreffende leerling Corona heeft. Die laatste maatregelen is alleen relevant wanneer er voldoende beschikbare testen zijn.

Een heldere communicatie en overleg met ouders, leerlingen en leerkrachten over de genomen maatregelen is van belang om ervoor te zorgen dat zij bereid zijn om weer naar school te komen, en ook begrijpen waarom bepaalde maatregelen nodig zijn en moeten worden nageleefd.